WORLD AIDS DAY THUCHAH

November 20, 2019 | NOTIFICATIONS

Kumtina khawvel puma hman thin  World AIDS Day kan lo thleng leh ta a. Kum 1981 atanga khawvelin a hriatchian tan AIDS chuan khawvel ram hrang hrangah bu a khuar chho zel a. India ram pawh  he natna veitu tamna ram zinga mi a ni ta der mai. UNAIDS Data 2018 tarlan danin India ramah hian HIV/AIDS vei nuai 21 chuang zet an awm a, kum khat chhunga kai thar zat chu 88,000 an ni a, thi pawh 69,000 an tling. Khawvel pumah India hi HIV/AIDS kai tam 3-na a ni a, India ramah pawh hmar chhak state te hi a kai tam kan ni ta zel a. National AIDS Control Organisation (NACO) in an tarlan dan chuan India rama HIV kai tam danah a ram mipui atanga chhutin Mizoram chu kan sang ber a, 2-na Manipur, 3-na Nagaland an ni.

1.  Mizoram dinhmun : MSACS-in March 2019-a Mizoram dinhmun an tarlanah chuan HIV+ hmuhchhuah zat hi 19,631 an ni a,  heng zinga a tam ber 16,442 chu thalai kum 15-49 inkar an ni. HIV inkaichhawnna tam ber chu mipat hmeichhiatna a ni a,  Mipat hmeichhiatna atanga kai hi zaa 67.11 zet an tling. Damdawi hmanga inchiu hriau thianghlim lo atanga kai zaa 28.16  zet an awm a, Nu-in a fa a kai zaa 2.96, thildanga kai zaa 1.77 an awm bawk. Thisen test-na hmun Integrated Counselling and Testing Centre ICTC report atanga a lan dan chuan mipat hmeichhiatna atanga kaiho zingah hian zaa 3.2 chu Commercial Partner an ti a, sum leh pai duh avanga mipat hmeichhiatna hmanga inzuar te an ni. Zaa 35.4 chu regular partner- nupa ni si lo, nupa anga khawsa atanga kai an ni a. HIV kai zinga a tam ber chu Non Commercial Partner an ti a, sumdawn nana hmang ni si lo, nula tlangval zingah inngaizawnga mipat hmeichhiatna hmang ta mai te, infawmchawp leh hriatchian mang loh pawh tawnfuh ang ang mipat hmeichhiatna hmanpui ta mai te pawh an ni a. Chutiangho atanga kai thar chu zaa 61.4 lai an tling. Tun hnaia an chhut dan hnuhnung berah chuan nitin mi 9 in kai thar zel ang an ni a, mi 50 an awm khawm tawh chuan chung zinga 1 chu HIV+ a ngaih tur an ti ta hial a ni.

2.  Dinhmun hlauhawmah kan ram a ding tan.  Tun ang zela mipat hmeichhiatna lama nun thlahdah deuh a kan kal chuan he hri tha lo hian pul hri angin min man zel dawn a, kan ram hi dinhmun hlauhthawnawm takah kan ding dawn –

1)  Inkai darh nghal hluai thei dinhmunah kan ding. Kan sawi tak ang khan Kum 2019-ah hian nitin mi 9 in kai thar zel anga chhut theih a ni ta a. Chu pawh chu hmuhchhuah chinah chauh a ni. Nula tlangval inrima in kawm nel thin kan ni. Inrim fo ta chu inkawm nel hun a lo awm a, inngaihna sualah an lo tlu a, a hnuah engemaw avangin an in then a. Nula tlangval pangngai tak an nih avangin ngaihzawng dang an nei leh mai a, an ngaihzawng dangte nen inzui rei deuh hnuah inngaihna sualah bawk an lo tlu leh a. Chutianga inngai zawng kual, mipat hmeichhiatna hmang ta mai  an tam avang chuan HIV kai thar hi an pung chak ta hle mai a. Nupui pasal nei zingah pawh mahni kawppuite laka rinawm lo an awm zel a, chung mite chuan an nupui/pasalte an kai chhawng ve leh zel bawk.  Kan fimkhur tlan hle loh chuan inkai darh nghal hluai thei dinhmunah kan lo ding ta a ni.

2)  Hnam ngaihtuahawm ral lam pan kan ni dawn. Kan ramah HIV+ kan tam zel chuan chi thlah tlak lo kan tam dawn tihna a ni. HIV hmuhchhuah zingah hian a tam ber 7585 ( zaa  42.38) hi kum 25-34 an ni a, chu chu kawppui neih hun, chi thlah hun vanglai tia sawi theih a ni.  Hetiang kum huamchhungah hian HIV+ an tam chuan hnam ngaihtuahawm, ral lam pan kan ni mai dawn a, Mizo hnam tlem te tan hian pun zel aiin ral lam kan pan lo thei dawn lo.

3)  Kan ram sum leh pai dinhmunin a tuar dawn. HIV+ hmuhchhuah tawh zingah hian mi 4736 chu kum 35-49 an ni a, zaa 26.46 lai an tling. Hetiang kum huamchhunga awm te hi ram tan leh chhungkaw tana thawk chhuak thei tur rual an ni. Thawkchhuaktu tur berte  inenkawl ngaia an awm ta mai hi thawhchhuah titlahniam rawk tham an ni.  MSACS hnuaia ART hmanga inenkawl zawng zawng hi 13000 vel an ni a, sum tam tak senga heng mite inenkawlna tur ART lei a ngai ringawt pawh hi tun aia an pun zel phei chuan sorkar tan pawh a luhai thlak hle a ni.

4.  Kohhranhote kan tan lehzual a ngai ta:   Tun ang zela HIV+ an pung chak anih chuan Kohhran a nghawng dan tur hi ngaihtuah tham fe a tling. Kohhran member pung zel tur te, Pathian ram thawhlawmah te, Chanchin Tha puandarhna kawngah te, thalai rawngbawlna lamah te leh rawngbawlna peng hrang hrangah nghawng a nei thuai ang tih a rinawm. Kohhran nung tak kan nei reng lovang tih a hlauhawm a, chhuan tam kan daih lovang tih te pawh a hlauhawm a ni.

HIV/AIDS chungchangah hian ramdangah pawh Kohhran chetna hriat tur a awm nual. Chung ramah te chuan Kohhranin hma an lak chinah hmasawnna duhawm tak tak hmuh tur a awm a. Kohhranin tan a lak hnuah chuan ram thenkhatah chuan kai thar an tlahniam a. Kan ramah hian Kohhran chetna lamah chuan Pathian thiltihtheihna hmuh tur a awm fo thin, midang kuta dah mai lova kan chet a ngai ta. Kohhranhote kan tan rual a, he natna hi kan do tlan ngat chuan kan ram tan kawngro a su hle ang tih a beisei awm. Kohhran vawnhim zel nan, kan ram leh hnam a dinchhuah theih nan Kohhranhote hian thapui kan thawh a tul ta hle a ni.

Tun dinhmuna kan ramin a mamawh ber chu HIV kai thar zel tur ven hi a ni. HIV inkaichhawnna hlawm lian ber kawppui neih hmaa mipat hmeichhiatna laka inthiar fihlim tura tan lak a ngai ta hle a, Kohhranhote kan inziritir uar lehzual a ngai ta. Chhungkaw tinte pawh mahni chhungkua theuhah inzirtir uar a, chhungkaw invawnna lam pawh kan uluk leh zual a hun ta hle. Smartphone hmanga inkawm nasa zingah an inhmuh remchan veleha mipat hmeichhiatna hmang an awm fo avangin heti lama inveng tura inzirtirna pawh hi uar a tul khawp a ni.

              Pathian chakna rinchhana ke kan pen chuan kan ram hi kan tidam ngei ang tih beiseina thar nen tan i la sauh sauh ang u. 

 

 

WORLD AIDS DAY THUCHAH

November 20, 2019 | NOTIFICATIONS