Thuhmahruai

Thalai ho zingah hian titi thiam tak tak, thil ni âwm lo deuh pawh ni âwm taka sawi thiam an awm thin. Chu’ng zinga pakhat chu: Pitar pakhat hian upa hi a inti khawp mai a. “Keini upa ho chuan,” tih hi a tawngka lamah a hmang zing hle a. A tawngtai pawh hian, “Aw Lalpa…,” han ti tha ve mai lo hian, “Lalpa, en teh i pi hi,” a ti fahran zêl e,” an tia lawm!

Lal Isua zirtirnate hi Amah ringtute nun dan tur atâna A sawi a ni a. Amah ringtute tân lo chuan zawm har tak tur a ni rêng a. Zawm chu sawi loh, awih leh hriatfiah pawh har tak tur a ni. Amah ringtute tan pawh hian zawm a har thin rêng a; kan chaknaa zawm a har tih hre rengin ama hnênah chakna la fo turin min duh a ni. (“Keimah lovin engmah in ti thei si lo,” Johana 15: 5). A chakna ringa amaha innghat chungin a duhzâwng ti turin min hrilh reng a ni.

Luka bung 16 leh 17 ah hian Pathian ram mite nunzia tur Lal Isuan a sawi kan hmu a. Hun dangah Pathian Rama chêng tur chuan duhthlanna fel tak siam a tul thu a sawi a. Amah zuitute chuan a duhdan an zawm a, a tuar ang an tuar ve ngam a ngai a ni. Chutiang mi lo chu an tling lo. Isua zirtirnaah hian, “Ring la a fel vek mai ang,” tih chu dik viau mahse (cf. Matt. 11: 28-30), “I ring dawn a nih chuan, a fel vek dan tur hi i duhthusam/i pawm theih zâwng a ni dâwn em ngaihtuah chiang hmasa rawh,” a ti ve tlat a ni (Cf. Luka 9: 57-62 cf. John 6: 67, “…nangni pawh kal bo in duh ve em?”).

Tun tuma kan châng thlanah hian thil langsar tak chu Pathian ram mite khawsakho dan tur hi a ni. Lal berin a khua leh tuite lungrual tak leh hlim taka an khawsak ho dial dial theih dan tur a sawi angin suangtuah ila. Tun tumah hian Pathian rawng kan bawla a fak kan hlawh theih dan tur thu kan uar ber dâwn a ni. Chu mi atân chuan helai thu hlawm bik chauh hi kan zir ho dâwn a. A dang tam tak awm mahse, kan hun neih mil tâwk kan thlang mai a ni tih lo hre bawk ila.

1. Sum chungchânga fak hlawhna

Luka bung 16 kan chhiarah khan Lal Isua tehkhin thu sawi hriatthiam har tak kan hmu a. Sum enkawltu, a pû sum khawhral a, mite lei bat tir teuhtu a awm a. A pû chu a chungah a lawm lo hle a, ban a tum a, a vau lâwk a. Chutah sum enkawltu chuan hmanhmawh takin tih dan tur a ngaihtuah chhuak a, a chêt lâk dan hi a mak hle. Hriak tin 100 batu chu tin 50 bâ-in a inziah tir a, buh tin 100 bâ chu tin 80 bâin a inziah tir bawk a. ‘Ama hlep tura a tih kha hloh pawi ti loin heti hian a tih tir a ni mai awm mang e’ an ti a, mahse a chu chu a ni ngei em tih a chiang chuang lo. Mahse, rang tak maia chêt a la zung zunga sum hmanga thian a siam thiam khan a pû a ti lawm a ni.

Isuan he tehkhin thu a sawi hian sum a pawimawh thu a sawi a. Sum chu hman tur, mahse mite rinhlelh phah khawp leh mahni intihchhiat phah khawpa hman tur a ni lo, tiin: “Sum lemin in tân thiante siam rawh u,” a ti a ni. Mahse, Isua hian sum chungchâng ngawr ngawr a sawi lo niin a lang. A thu ngaithlatute chuan rang takin thutlûkna siamin an duhzawng ti chiang se a ti a nih hmêl hle mai. Chutih rualin Pathian hna pêk chu midangte nena inlaichinna tha siam nân hman tur a ni a, mahni tana hûi vek tur a ni lo. Hei hi chatuana nunnaa luhna tura rawngbawlna a ni. Mahni tâna kawmpui chuan chhandamna a la pawm lo tihna tluk a ni em? Midangte thilphaltu chuan Pathian ram nun a tâwm duh tihna a ni nghal bawk em? Mahni hmasialna chuan boralna a thlen ang a, midangte nena intâwmpui, inthilphalna chuan “sum boral huna chatuana awmnaah a awmtir” thei dawn a ni. Hei hi kan Mizo nun tha, ‘Sem sem dam dam, ei bil thi thi’-ah khan a lo tel daih tawh a lawm le!

Chang 10-naah khan, “Tlêmte chunga rinawm chu tam tak chungah pawh a rinawm; tlêmte chunga rinawm lo chu tam tak chungah pawh a rinawm lo,” a ti zui a. He thu hi a pawimawh hle mai. Luka hian kohhran enkawl a nei ve niin ring an awm a, chu a kohhran mite chu Isua chanchin leh a zirtirna a ziak hmang hian a chawm a nih an ring a. Luka kohhran tân chauh a pawimawh lo a, keini tunlai hun atân pawh hian a la pawimawh takzet a ni. Kohhran sum kan vawng him hle a, sorkar sum kan enkawl him tlat si lo te hian kan inthian thatna a tichhia a, huho nun a khawih pawi phâk a ni. Chatuan thuril thûk tak vawnga puangdarh tlâk kan ni meuh em tih ngaihtuah tham tak a ni. Sum hi dik taka hman mai a tâwk lo va, mi dangte mamawh phuhrûk sakna atâna hman tur a ni. Tunlaiin mi tamtakin mi harsa zâwkte tân sum an khawn te hi a tha ngawt mai. Mi hausa, mi lar (celebrity)-te pawhin mi retheite tân sum an tuak thin. Kristiante tân hei hi fuihtu ni thei zêl se a tha hle mai. Kohhran pawhin mi tanpui ngaite tanpui zâwngin rawngbawlna kan zauh zêl. Tâm tanpuina pawh kan thawh khawm zêl a, a lawm awm hle a ni. Hei hi Pathian rawngbâwltute fak hlawhna tur chu a ni. “Tlêmte chungah i rinawm a, tam tak chungah ka awmtir ang che. I pû lawmnaah lût rawh,” tia talent tipungtu chu hrilh a nih ang khan (Matt. 25: 21, 23).

2. Ngaihdamnaa fak hlawhna

Luka bung 17: 1-10 hi lo en leh ila. Helaiah hian Lal Isuan ngaihdamna thu a zirtir a. Tlûkna chungchângin bul a tan a. “Mi tête tihtluk chungchang a ni. “Heng mi tête” a tihte hi tute nge ni ang le? Naupang, Mizote ang bawka Juda hovin  hnawksak an tih, Isua hnena an rawn hruai pawha hnar an tumte kha an ni mai thei e. Anni an nih loh pawhin ringtu chak lo, zirtirna danglam maksak hmanga hruai bo awl takte an ni ang. A tu-a-te pawh chu ni se, mi chak lo hruai bo tu chuan mawh rit tak a phur dawn a ni. Suala tlute chu thiam an chang tihna a ni chuang lo. Mahse a tlûk tirtu, tlu tura thlemtu chuan mawh a phur a ni.

Hei hi chu dah tha ila. A dawt zêl kan chhiar hian Lal Isuan thil pawimawh tak a zirtir zui a. Chu chu ringtute zinga chak lote ngaihsak leh mi dangte sual ngaihdamna thu a ni.

a) Ringtu zinga chak lote ngaihsak: Naupang an ni emaw, puitling an ni emaw, ringtu chak lote chu ngaihsak tur a ni. Dem leh sawisel ngawt tur a ni lo. Themelios chanchinbu 2001 chhuak ‘editorial’-ah chuan heti hian an ziak. “Mite suala an tlûka i tlûk ve loh chuan a tha e; mahse lungawi mai suh. John Bradford, English Siamthatu chu mi pakhat a thil tih sual avanga thiam loh chantir, tih hlum tura kal a hmu a, A kianga awmte hnenah chuan, “Sâwtah sawn John Bradford Pathian khawngaihnain a kal tel ve,” a ti e an ti. Kan unau ringtute suala an tlûkin keini aiin an sual bik a ni ziah lem lo. I sualna kha tûma hmuhpui loh chi che a nih avangin i tlângthang lo mai a ni ve thei e,” tiin.

Juda lehkhathawn chang 22-ah chuan,

“Thenkhat ringhlela awmte chu khawngaih rawh u, thenkhat mei ata la chhuak thuai ula, chhandam rawh u; thenkhat an tisa bawlhhlawh kaina silhfen lam pawh tenin, hlau chungin khawngaih rawh u,”

tih kan hmu. Kan hun tawn mek hi chik ila; sualin min khawihna hle mai. Kohhran mi thate ngaihsak a tul êm êm reng lai hian kan ngaihtuah ngam ngai loh uirena sual te, zû/drugs ngawl vei te, natna benvawn tha lo HIV/AIDS te pawhin min chiah hneh ta hle mai. A tluk tirtu chu Pathianin a la hrem ang. Mahse chutianga tlute chu Kohhran hian nasa lehzuala kan ngaihsak a tulzia helai Lal Isua thusawi hian min hriattir rawh se.

b) Ngaidam zêl tura zirtirna:  Mizo Kristiante hi tawhsual rapthlâk tak tawh chungchângah pawh kan inngaidam thei thin hi a ropui hle mai. Vai ramah chuan Kristian ho pawh court-ah an inkhing rup rup thin a ni. Lal Isua zirtirnaa pawimawh tak chu inngaihdam tawnna hi a ni. Sual ngaihdam hi Pathian zepui zinga mi, mihringten kan kai ve theih a ni a, har kan ti hle thung. “Kan chunga thil tisualtute kan ngaidam angin…” tia Lal Isuan tawngtaina a zirtirna hian inngaihdam a dah pawimawhzia leh inngaidam tur kan nihzia a tichiang a. Mahse helai tlar han thlena tawngtai tha ngam lo nia insawi an awm thin. Kan ngaihdam loh thin vang a ni. Mahse Lal Isua zirtirna hi chuan a phût sâng hle mai. Ni khat thil thuah pawh miin vawi 7 ngaihdam a dil chuan vawi 7 ngaihdam tur a ti, number 7 hian a bi kim, uarna lam a enttr. Matthaia ziak lamah phei chuan Lal Isuan Petera hnenah khan, 7x70= vawi 490 ngaidam turin a hrilh a, a uar ve khawp mai. (Matt. 18: 21. A sawi lai hian an nui ve dar dar mai lawng maw?)

Eng pawl mah hi buaina pumpelh thei a awm lo. Kohhran pawh kan bang bik lo. Chutiang hunah chuan he thu hi a pawimawh hle mai. Inngaidam zel ila, kan hlim mai dâwn a lo nih chu. Paula khan Lal Isua zirtirna hi a zawm hle a, a zirtirna laipuiah pawh a tel a ni. Efesi 4: 32-ah “…Pathianin Kristaa a ngaidam che u ang bawkin inngaidam tawn rawh u,” a tih leh, Kolosa 3: 13 ah, “Tupawhin tu chungah pawh thupawi nei ang ula indawh tawnin inngaidam tawn ula; Lalpa chuan a ngaidam che u ang tak khân ngaidam ve rawh u,” a tih te hi a tha hle a ni.

c) Ngaihdamna Thiltihtheihna: Ngaihdam zât tur zirtirten an hriat chuan an huphurh ve hle ni tur a ni. Keini ang bawkin har an ti. “Hmanah pawh chutin khatin min ti a, ka ngaidam tawh…” kan ti thâng thâng thin. Zirtirte’n ngaihdam zel an huphurh chuan an “Lalpa, chutianga ngaidam zêl thei tur chuan rinna tam tawk min pe rawh,” an han ti a. Mahse Lal Isuan, “Rinna tam leh tam loh lam a pawimawh lo. Engmah tham lo antam mu tiat ang rinna in neih chuan thingtheihmu, zung nghet thûk taka kaih ang sual thuk leh nasa pawh a ti danglam thei ang,” tiin a chhâng a. Chu mi awmzia ni awm chu, “Rinna chak lo tak chung pawhin ngaidam ula, rah duhawm tak, kohhran nun nasa taka nghawng tha thei a thleng thei a ni,” tih hi a ni. Inngaihdamna chuan Kohhran, ringtu nunhonaah rah nasa tak a thlen thei a ni tih sawifiah nan a hmang a ni. Mi ngaihdam beisei lam a sawi lo va, mi dangte ngaidamtu ni tura zirtirna a nih hi hre tel bawk ila.

d) Tihtawh a awm lo e: Mite kan tanpui emaw, sum lamah kan rinawm a ni emaw, chak lo kan tungding emaw, mi dang sualna kan ngaidam emaw pawh ni se, inchhuang tur kan ni lo a, uang tur kan ni lo. Uanpui a tul lo va, chapo a tul hek lo. Bawih leh a pu inlaichinna hmangin hei hi Lal Isuan a sawifiah a. Hman atanga tun thlengin Bawih chuan a pu/a pi thil a tihsakin lawm thusawi a beisei lo. Keini pawh, Lal Isua ringtute hian Lal Isua thuawiha hêng Pathian ram mite nun dan tur a sawi anga kan tih hian mite chawimawi kan phût tur a ni lo. Kohhran rawngbawltute hlei hlei hian hei hi kan zir a ngai khawp mai. Kan tihtur kan hlen hian ‘ti ve fê, thawk na sa’ kan inti thin, ‘senior tawh’ tihte hi mihring sawi dan a ni a, a dik lo hran lo e. Mahse Pathian hmaah indintir ila, a thil thlawn pêk kan dawn zozai te, min khawngaihna avanga min ngaihdam thinna te hi han ngaihtuah ila, kan tihve hi chu chhuan tlâk a lo awm rêng rêng lo mai. Midangte rilru tihhah phahna tura han uanpui tham kan lo thawk hauh lo nia. Kan tla leh raih raih zawk thin. Mihring chuan, “Enge a nih bik” kan han ti deuh khâng khâng thin. Mahse kan sual thup kan duh vang te, tling bik lo kan nih kan inhriat vangtein an chak lohna kan sawichhuak a lo ni zawk thin. “Bawih thahnem lo, mahni tih tur ti kan ni,” tih hi mi dangte kan puih leh ngaihdamnan rinna chak tâwk a ni e.

Kan khaw pa Pu Chhûnga chanchin hian kan tlip teh ang. Kohhran mi tak, Pathian ring mi a ni a. Kohhranah thahnem a ngai thei hle a. Kohhran hnatlâng an han puang a, “Tlawmngai takin i thawk ang u,” an tihte hian, “Kan tih tur a ni a, ‘tlawmngai tak’, tih tel kher a tul lo,’ a ti mai thin. Chutiang taka mi thahnemngai chuan a thih dawna a duhthusam a sawi chu, “Ka thlan lungah chuan thu tam tak ziak a tul lo:

“ 'Chhûnga, LALPA bawih thahnem lo,’ tih ziak a tâwk,” a ti a, chutiang chuan an ziak ta a ni.

Tlangvâl pakhat hian Piano tum thiam hi a châk hle mai a, zirtirtu thiam a zawng a, a hnuaiah a zir a. Thiam tâwk fê nia a inhriat hnu chuan concert-te neiin khaw thenawmah a zin kual ta a. Mi pawhin thiam an lo ti hle a. A tawpah chuan khawpui lian takah concert nei turin a kal ta a. Chutah chuan a zirtirtu pawh chu a kal ve a. Hla hrang hrang a tum a, mi pawhin thiam an tiin chawimawinan kut an bensak hluah hluah reng mai a. Mi pakhat erawh chuan ngun takin a lo en reng a, chu Piano tumtu hmêlah chuan hlim hmêl a hmu tlat lo mai. Concert banah chuan a rawn pan vang vang a, chibai a rawn bûk a. “Tlangvâl, i thiam hle mai; mipawhin thiam an ti che a, kut an bêng hluah hluah mai a, a ngaihnawm khawp mai. Mahse engati nge i hmel a va hlim ve lo ve,” a rawn ti ta chat mai a. Chu tlangvâl chuan eng danga chhâng lovin, “Ih e, min zirtirtu ka pu a nui ve lo tlat a lawm,” a ti e, an ti.

Tlângkawmna

Kan thu zir hian sum leh inngaihdamna chungchâng ngawt a sawi lo va, Pathian rawngbâwl kan nihna leh nia kan inhriatna hmun apiangah ‘ti tawh, ni tawh,’ tia inchhuanga chapo tur kan nih loh zia min kawhhmuhna a ni. Kan rawngbawl hnaah hian ti nasa kan inti hle tawh pawh a ni mai thei. Mite fak leh lawm pawh kan lo hlawh ve tawh pawh a ni mahna. A nih loh vêk leh, thawk nasa ve, lawmthu hrilh phu, mite hriat leh kohhranah pawh langsar ve rual tawh niin kan lo inhre ve tawh mai thei e. Mahse, Lal Isuan a zirtirte hnênah chuan, thil tih tur zawng zawng an tih zawh vek hnuah pawh, ‘Lalpa bawih thahnem lo ka ni, ka tih tur reng ti ka ni,’ ti zêl chunga an hna thawk turin a fuih a ni. Keini tunlai huna Lal Isua Krista zuitute hian kan hmaa hna thawh tur awm chu he leia kan awm chhûngin kan thawk zêl tur a ni e. “Thih thlengin rinawmin lo awm rawh, tichuan NUNNA lallukhum ka pe ang che,” a tih kha (Thup. 2: 10 c).

Lalpan Malsawm rawh se. AMEN